Cuộc cách mệnh công nghiệp lần thứ 4 (CMCN 4.0) đã và đang diễn ra với tốc độ nhanh trên thế giới, Việt Nam cũng ko ngoại lệ. Trong xu hướng này, phổ biến ngành, đặc thù là pháp lý ở phổ thông lĩnh vực đã ko theo kịp dòng chảy của CMCN 4.0.
Tiền ảo đang là hiện tượng phố hội và những giao dịch tiền ảo diễn ra rất phổ quát ở sàn tiền ảo uy tín tốt nhất hiện nay Việt Nam. Cũng như nhiều quốc gia trên thế giới, tiền ảo đang cho ra phổ thông cạnh tranh và thách thức đối với hệ thống pháp luật Việt Nam.
Lo ngại lừa đảo, biến tướng
Thống kê cho thấy, năm 2017 lượng tìm kiếm trong khoảng khóa Bitcoin trong khoảng Việt Nam xếp hạng 41 trong danh sách 63 thị phần quan tâm nhiều tới đồng bạc kỹ thuật số này. Theo kết quả dò xét của công ty nghiên cứu CryptoCompare, tính tới cuối tháng 11-2017, Nhật Bản, Hàn Quốc và Việt Nam chiếm gần 80% tổng số hoạt động thương lượng Bitcoin thế giới, trong khi Mỹ chỉ chiếm khoảng 20%.
Việc không có quy định khẳng định tiền ảo là một loại tài sản, là lỗ hổng to trong quy định của pháp luật dân sự, dẫn đến hệ quả các quan hệ dân sự, sở hữu thừa kế hiệp đồng hay đền bù can dự tới tiền ảo ko có công thức để khắc phục thích hợp.
phổ quát doanh nghiệp nước ngoài tại Việt Nam cho phép người Việt trả tiền bằng Bitcoin đối với nhà cung cấp của họ, như nạp thẻ điện thoại BitRefill, tậu vé tàu bay, đặt khách sạn và thuê ô tô tại Expedia, sắm hàng trực tuyến tại OverStock, OpenBazaar hoặc tại những Dark Net Market, sắm xống áo phong cách tại ASOS…
Tại thời điểm cuối năm 2016, đã có trên 800 máy Bitcoin ATM trên toàn cầu, đa số (500 máy) nằm tại Mỹ, ở Việt Nam có 3 máy.
những hoạt động kinh doanh đầu cơ tiền ảo với việc tham dự và hình thành những sàn giao dịch cũng diễn ra không giới hạn tại Việt Nam. Trong ấy đáng lo ngại là hoạt động của ICO đối với tiền ảo chưa được kiểm soát. Các hình thức ICO lừa đảo biến tướng mang thuộc tính đa cấp đã gây ra đa dạng hậu quả xấu cho phố hội. Cùng với ấy những mâu thuẫn liên quan đến tiền ảo cũng càng ngày càng gia tăng.
Đây là thách thức cho các nhà làm luật lúc xác định các vấn đề pháp lý liên quan tới tiền ảo, cũng như giải quyết những mâu thuẫn hoặc những hoạt động can hệ đến tiền ảo trong thực tiễn tiền ảo bị cấm ở việt nam.
Với luật pháp dân sự
Theo quy định của pháp luật dân sự hiện hành, tiền ảo ko được coi là tài sản hay hàng hóa. Theo Điều 105 Bộ luật Dân sự, tài sản là vật, tiền, thủ tục có giá và quyền tài sản; gồm những cả bất động sản và động sản có thể là tài sản hiện có và tài sản hình thành trong khoảng thời gian dài. Theo định nghĩa trên, tài sản chỉ tồn tại ở 1 trong 4 dạng.
Thứ nhất, vật đó phải là bộ phận của thế giới vật chất, tồn tại dưới dạng chất rắn, lỏng, khí và con người có thể chiêm ngưỡng, kiểm soát được, như nhà cửa, xe cộ, bàn ghế…
Thứ hai, tiền - dụng cụ trả tiền do nhà băng Nhà nước phát hành và được Nhà nước bảo hộ - dùng để định giá các loại tài sản khác gồm những tiền nội tệ và ngoại tệ, tiền điện tử.
Thứ ba, giấy tờ có trị giá, có thể chuyển giao được trong giao lưu dân sự.
Thứ tư, quyền tài sản, tức quyền giá trị được biểu thị bằng tiền, bao gồm quyền đòi nợ, quyền dùng đất, quyền tài sản, quyền sở hữu trí tuệ... Đối chiếu những quy định trên, tiền ảo ko được coi là tài sản vì nó không thuộc bất kỳ loại nào trong 4 dạng trên.
Ảnh minh họa
Hơn thế nữa, theo định nghĩa về hàng hóa của Khoản hai Điều 3 Luật thương mại, hàng hóa bao gồm các loại động sản đề cập cả động sản hình thành lâu dài, những vật gắn liền với đất đai. Theo quy định này, muốn trở nên hàng hóa, Việc trước tiên đối tượng phải được xác nhận là tài sản và phải thuộc 1 trong 2 dạng hoặc động sản hoặc bất động sản theo quy định của Bộ luật Dân sự. Đối chiếu với quy định này, tiền ảo cũng ko được coi hàng hóa.
Với pháp luật hình sự
Theo quy định tại Điểm (h) Khoản 1 Điều 206 Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, hành vi phát hành sản xuất dùng phương tiện thanh toán ko hợp pháp có thể phải chịu nghĩa vụ hình sự về tội vi phạm quy định về hoạt động nhà băng, hoặc hoạt động khác can dự tới hoạt động ngân hàng. Như vậy, theo quy định này và dựa vào những phân tách như trên, việc phát hành phân phối và sử dụng tiền ảo làm dụng cụ thanh toán ở Việt Nam là bất hợp pháp, có thể phải chịu nghĩa vụ hình sự.
tuy thế, do tiền ảo chưa được xác nhận là tiền hay tài sản ở Việt Nam, nên tùy từng tình trạng cụ thể có thể bị xác định là phạm tội rửa tiền hoặc không. Thí dụ, người nhận đút lót bằng tiền ảo, sau đó thực hiện những hoạt động rửa tiền thì ko phạm tội. Nhưng người nhận đút lót bằng tiền thật, sau đấy đổi sang tiền ảo rồi thực hiện các hoạt động rửa tiền khác thì có thể phạm tội rửa tiền.
Điều này chứng minh sự bất hợp lý trong quy định của pháp luật khi cùng 1 hành vi, lúc được xem là phạm tội, lúc lại ko. Tình huống tư nhân, công ty sử dụng các đàm phán tiền ảo nhằm mục đích rửa tiền sẽ phải chịu phận sự hình sự về tội rửa tiền được quy định tại Điều 320 Bộ luật Hình sự 2015.
Với pháp luật thuế, tài chính
Hiện nay, hoạt động buôn bán tiền ảo và các hoạt động khác can dự đến tiền ảo nhằm mục đích sinh lợi không chịu sự điều chỉnh của luật về thuế. Cội nguồn do Việt Nam chưa có sườn pháp lý về tiền ảo, nên bản thân các đồng tiền ảo và các hoạt động buôn bán tiền ảo không làm nảy sinh phận sự nộp thuế của các chủ thể có liên quan.
Một minh chứng cụ thể cho việc này, là ngày 21/9/2017, Tòa án quần chúng (TAND) tỉnh giấc Bến Tre đã phán quyết với nội dung hủy quyết định của Chi cục thuế TP. Bến Tre về việc truy thu hơn 981 triệu đồng tiền thuế trị giá gia tăng và hơn 1,6 tỷ đồng bạc thuế thu nhập tư nhân đối với ông Nguyễn Việt C, do ông này tham dự bàn thảo tiền điện tử Bitcoin.
Theo Hội đồng xét xử, hiện chưa có luật xác nhận tiền ảo Bitcoin là hàng hóa, nên việc cơ thuế quan ra quyết định tầm nã thu thuế trong trường hợp này là “mặc nhiên công nhận” loại tiền này là hàng hóa. Không chỉ có vậy, TAND Bến Tre cho rằng, đề án về khuông pháp lý để quản lý và xử lý loại tiền ảo đang xây dựng và việc truy nã thu thuế không đáp ứng, đã tác động tới hoạt động điều hành tiền tệ, tạo điều kiện để chuyển tiền phạm pháp.
Với luật về đầu tư và chứng khoán
Luật đơn vị năm 2014 quy định công ty có quyền tự do kinh doanh trong những ngành pháp luật ko cấm. Tương tự, tình trạng công ty thực hiện kinh doanh cách đầu tư tiền ảo, mua bán, chuyển nhượng, huy động vốn hoặc góp vốn bằng tiền ảo cũng ko bị cấm theo Luật doanh nghiệp 2014.
khi mà đấy, theo quy định của Luật đầu tư năm 2014, những ngành nghề cấm đầu cơ kinh doanh được quy định tại Điều 6, cũng như ngành nghề kinh doanh có điều kiện được liệt kê tại Điều 7, đều ko liệt kê hoạt động buôn bán can dự tới tiền ảo. Như vậy, theo Luật đầu tư năm 2014, những hoạt động liên quan tới tiền ảo không bị coi là ngành nghề cấm buôn bán.
Hiện nay, những hoạt động huy động bằng tiền ảo ICO hoặc các sàn phân phối tiền ảo vẫn diễn ra, các chủ thể vẫn tiến hành những hoạt động kinh doanh chuyển nhượng góp vốn huy động nguồn vốn bằng những đồng bạc ảo. Tuy thế, quy trình ra đời, đăng ký thành lập, cấp mã số thuế, nghĩa vụ của những hoạt động hoặc chế tài khác can dự tới tiền ảo vẫn còn bị bỏ ngỏ. Cộng với đó việc giải quyết những mâu thuẫn can hệ đến hoạt động này cũng chưa có cơ sở để giải quyết phù hợp.